สรีระวิทยา

สรีระวิทยา

 

รากหรือเหง้า ใต้ดิน

 

ดอก

เมล็ด

 

ลักษณะทางพฤษศาสตร์

พุทธรักษา

ชื่อวิทยาศาสตร์:  Canna spp. and hybrid
ชื่อวงศ์:  Cannaceae
ชื่อสามัญ:  Indian shot, Canna
ชื่อพื้นเมือง:  พุทธศร  ดอกบัวละวง
ลักษณะทั่วไป:
    ต้น  เป็นพรรณไม้ล้มลุก เนื้ออ่อน อวบน้ำ ลำต้นมีความสูงประมาณ 1-2 เมตร มีลำต้นอยู่ใต้ดินเรียกว่า เหง้า มีการเจริญเติบโตโดยแตกหน่อเป็นกอคล้ายกับกล้วย ลักษณะหน่อที่เจริญเป็นต้นเหนือพื้นดินนั้นมีลักษณะกลมแบนสีเขียวขนาดลำต้นโตประมาณ 2-4 เซนติเมตร
    ใบ  ใบมีขนาดใหญ่สีเขียวโคนใบและปลายใบรีแหลม ขอบใบเรียบ กลางใบเป็นเส้นนูนเห็นได้ชัดโคนใบมีก้านใบซึ่งยาวเป็นกาบใบหุ้มลำต้นซ้อนสลับกัน ขนาดใบกว้างประมาณ 10-15 เซนติเมตรยาวประมาณ 25-35 เซนติเมตร
    ดอก  สีแดง แสด เหลือง ชมพู ขาว ออกดอกเป็นช่อแบบช่อกระจะที่ปลายกิ่ง ทยอยบานทีละ 1-3 ดอก ช่อดอกยาว 15- 20 เซนติเมตร  ช่อละ 8-10 ดอก กลีบเลี้ยง 3 กลีบ ขนาดเล็กสีเขียวอ่อน กลีบดอก 3 กลีบ   ดอกบานเต็มที่กว้าง 8-9  เซนติเมตร มีเกสรตัวผู้ซึ่งเปลี่ยนรูปร่างไปเหมือนกลีบดอกมีขนาดใหญ่
    ฝัก/ผล  ผลแห้งแตก ทรงกลม
    เมล็ด  เมล็ดทรงกลม ขนาด 2-6 เซนติเมตร ผิวขรุขระ จำนวนหลายเมล็ด
ฤดูกาลออกดอก:  ตลอดปี
การปลูก:  ปลูกในแปลงปลูก และปลูกในกระถาง
การดูแลรักษา:  ชอบแสงรำไร หรือแสงแดดจัดกลางแจ้ง ชอบดินเหนียวชุ่มชื้นและมีอินทรียวัตถุสูง หรือที่ระดับน้ำ 10-20 เซนติเมตร
การขยายพันธุ์:  เพาะเมล็ด แยกหน่อ แยกเหง้า
การใช้ประโยชน์:
    –    ไม้ประดับ
    –    สมุนไพร
สรรพคุณทางยา:
    –    ดอก ตำพอกห้ามเลือด รักษาแผลหนอง

ชื่อโครงการ ศูนย์การเรียนรู้อนุรักษ์พันธุ์ต้นพุทธรักษา

ชื่อโครงการ                 ศูนย์การเรียนรู้อนุรักษ์พันธุ์ต้นพุทธรักษา   

หน่วยงาน                 ฝ่ายรักษาความสะอาดและสวนสาธารณะ สำนักงานเขตหนองแขม

ปีงบประมาณ               2560

………………………………………….…………..……………………………………..……………….……………………..……………

1. หลักการและเหตุผล
                       เขตหนองแขมเป็นเขตหนึ่งของกรุงเทพมหานครที่มีการเปลี่ยนแปลงของสภาพพื้นที่ค่อนข้างเร็วจากสภาพเดิมที่เคยเป็นพื้นที่เกษตรกรรม พัฒนาเป็นพื้นที่เมือง   มีประชากรอาศัยอยู่หนาแน่นขึ้นทำให้พื้นที่สีเขียวในพื้นที่ลดน้อยลง   สำนักงานหนองแขม ได้มีการอนุรักษ์พื้นที่สีเขียว โดยการปลูกพุทธรักษา  บริเวณเกาะกลางถนนเพชรเกษม  ตั้งแต่เขตรอยต่อพื้นที่เขตบางแค ซอยเพชรเกษม 69 ถึงซอยเพชรเกษม116 เป็นเขตติดต่อจังหวัดสมุทรสาครและจังหวัดนครปฐม  ซึ่งในอนาคตโครงการรถไฟฟ้าสายสีน้ำเงินส่วนต่อขยายจากเขตบางแค  จะขยายต่อเข้ามาจนสุดพื้นที่เขตหนองแขม    
                      สำนักงานเขตหนองแขมได้เริ่มต้นปลูกต้นพุทธรักษาบริเวณเกาะกลางถนนเพชรเกษมตลอดแนวพื้นที่เขต  ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2520  จนถึงปัจจุบันเป็นเวลาไม่น้อยกว่า 39 ปี  ทำให้ต้นพุทธรักษาในพื้นที่เขตหนองแขมกลายเป็นอัตลักษณ์ของเขตหนองแขม  ที่ประชาชนทั่วไปรู้และจดจำ  ซึ่งในอนาคตจะมีการก่อสร้างทางรถไฟฟ้าส่วนต่อขยายสายสีน้ำเงินขึ้นในปี 2560  ซึ่งส่งผลกระทบต่อต้นพุทธรักษาซึ่งปลูกบริเวณเกาะกลางถนนเพชรเกษม ทั้งหมดต้องรื้อถอน  ส่งผลให้อัตลักษณ์ของเขตหนองแขมหายไป
                      เพื่อเป็นการรักษาอัตลักษณ์ของเขตหนองแขมให้คงอยู่คู่ตลอดต่อไป  เขตหนองแขมจึงได้จัดทำโครงการอนุรักษ์พันธุ์ต้นพุทธรักษาเพื่อรวบรวมสายพันธุ์ต่าง ๆ ของพุทธรักษา เพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้ให้กับประชาชนผู้ที่สนใจต่อไป
   2.  วัตถุประสงค์
                      2.1  เพิ่มศูนย์แหล่งเรียนรู้สายพันธุ์ของต้นพุทธรักษาในสายพันธุ์ต่าง ๆ   
                      2.2  รวบรวมสายพันธุ์ต้นพุทธรักษา
                       2.3  เพื่ออนุรักษ์สายพันธุ์ต้นพุทธรักษา
                      ๒.4  เพื่อรักษาอัตลักษณ์ของเขตหนองแขมให้คงอยู่ต่อไป
                       2.5  เพิ่มพื้นที่สีเขียวให้กรุงเทพมหานคร
                       2.6  เพิ่มก๊าซออกซิเจนและช่วยลดก๊าซคาร์บอนไดอ๊อกไซด์
                       2.7  นำต้นพุทธรักษาไปปรับภูมิทัศน์ริมคลองและปรับระบบนิเวศวิทยา
   3.  คุณค่า/เป้าหมาย
                         3.1   จัดทำศูนย์การเรียนรู้ทางธรรมชาติเกี่ยวกับสายพันธุ์ของต้นพุทธรักษา  และการอนุรักษ์พันธุ์ของต้นพุทธรักษา  ประกอบด้วย
                            - บอร์ดบรรยายเรื่องลักษณะทางพฤกษศาสตร์
                            - แปลงรวบรวมต้นพุทธรักษาตามสายพันธุ์ต่าง ๆ
                            -  มีแปลงขยายต้นพุทธรักษาในแต่ละสายพันธุ์
                            - การนำต้นพุทธรักษาไปใช้ประโยชน์       
                       3.2  ให้ความรู้เกี่ยวกับสายของต้นพุทธรักษา  ตั้งแต่การศึกษาลักษณะสายพันธุ์  การปลูก 
   การดูแลรักษา  การใช้ประโยชน์จากส่วนต่าง ๆ  และการขยายพันธุ์ของของต้นพุทธรักษาแต่ละชนิด
                       3.3  อนุรักษ์สายพันธุ์ของต้นพุทธรักษา 
                       3.4  รักษาอัตลักษณ์ของเขตหนองแขมให้คงอยู่ตลอดไป
                       3.5  เพิ่มพื้นที่สีเขียวให้กับกรุงเทพมหานคร เป็นสถานที่พักผ่อนและท่องเที่ยวเชิงเกษตร
   สำหรับประชาชน
    
   -2-
    
   4.  ความสอดคล้องของโครงการ
   เป็นโครงการที่สนับสนุน นโยบายผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร  นโยบายที่ 4 ดูแลคุณภาพชีวิตประชาชน สิ่งแวดล้อม และระบบนิเวศ
   5. กิจกรรมหลัก
                      5.1  จัดทำแผนผังสถานที่ตั้งและผังบริเวณของศูนย์การเรียนรู้  และแผนผังของสายพันธุ์ต้นพุทธรักษา บริเวณสวนยอดแขม  เนื้อที่ประมาณ 100 ตารางวา
                      5.2  รวบรวมสายพันธุ์ต้นพุทธรักษาแหล่งต่าง ๆ ทั้งภาคประชาชน และหน่วยงานของทางราชการ     
                          5.3  จัดทำทะเบียนและรายละเอียดสายพันธุ์ต้นพุทธรักษาทั้งหมดในศูนย์การเรียนรู้
                          5.4  ปรับปรุงและแบ่งพื้นที่เป็นสัดส่วนในการทำศูนย์การเรียนรู้  เพื่อเพาะปลูกและขยายพันธุ์
   พุทธรักษาในศูนย์การเรียนรู้และทำป้ายชื่อสายพันธุ์ต้นพุทธรักษาติดประจำต้น
                      5.5  จัดกิจกรรมพัฒนาศูนย์การเรียนรู้ร่วมกับประชาชน หรือหน่วยงานที่เข้ามาเยี่ยมชมศูนย์การ  เรียนรู้
                      5.6  ให้ความรู้ ถ่ายทอดองค์ความรู้ในการเพาะพันธุ์  วิธีการปลูก วิธีการดูแลรักษา ต้นพุทธรักษา   รวมถึงการใช้ประโยชน์จากส่วนต่าง ๆ ของต้นพุทธรักษา  ให้แก่ประชาชนผู้มาเยี่ยมชม
                       5.7  จัดทำบอร์ดแสดงรายละเอียดประวัติความเป็นมา  ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
   การขยายพันธุ์  วิธีการปลูก การดูแลรักษา  และการนำไปใช้ประโยชน์  ในบริเวณศูนย์การเรียนรู้
   6. ตัวชี้วัดโครงการ
    ตัวชี้วัดผลผลิต

          1.   จัดตั้งศูนย์การเรียนรู้อนุรักษ์พันธุ์ต้นพุทธรักษา จำนวน 1 แห่ง  บริเวณสวนยอดแขม เนื้อที่ประมาณ 100  ตารางวา
          2. มีเครือข่ายสามารถขยายพันธุ์ต้นพุทธรักษาไปปลูกใน สถานที่ต่าง ๆ ได้แก่  
              - โรงเรียน จำนวน  6  แห่ง   
              - วัด  จำนวน  5 วัด
              - ชุมชน  จำนวน 5  ชุมชน  
              - สถานที่ราชการ  จำนวน  3  แห่ง   
              - สถานที่เอกชน   จำนวน  3  แห่ง
         3.  มีการประชาสัมพันธ์เกี่ยวกับศูนย์การเรียนรู้ผ่านช่องทางต่าง ๆ
         ตัวชี้วัดผลลัพธ์
         1.  จัดสร้างศูนย์การเรียนรู้ทางธรรมชาติได้ 1 แห่ง
         2.  รวบรวมและนำสายพันธุ์ต้นพุทธรักษา ไปปลูกภายในศูนย์การเรียนรู้ได้ไม่น้อยกว่า  20 สายพันธุ์
         3.  มีกลุ่มผู้เข้าร่วมศึกษา ดูงานไม่น้อยกว่า 200 คน/ปี
        4.  ผู้เข้าร่วมศึกษาดูงานมีความพึงพอใจไม่น้อยกว่าร้อยละ 80

 

 

• 3 -

 

                   5.  เครือข่ายสามารถขยายพันธุ์ต้นพุทธรักษาไปปลูกใน โรงเรียน จำนวน  6  แห่ง          วัด  จำนวน  5 แห่ง  ชุมชน  จำนวน 5  ชุมชน   สถานที่ราชการ  จำนวน  3  แห่ง   และเอกชน         จำนวน  3  แห่ง

                   6.  มีการประชาสัมพันธ์เกี่ยวกับศูนย์การเรียนรู้ผ่าน 3 ช่องทาง เช่น เว็บไซต์สำนักงานเขต

หนองแขม  กองกลาง   สำนักปลัดกรุงเทพมหานคร และ Face book สำนักงานเขต

7.  วิธีประเมินผลตัวชี้วัดโครงการ

ตัวชี้วัดผลผลิต

ประเมินจากเอกสารหลักฐานที่เกี่ยวข้อง

1.  จัดสร้างศูนย์การเรียนรู้ทางธรรมชาติได้ 1 แห่ง

                     2.  วัดจากจำนวนเครือข่าย ที่ปลูกต้นพุทธรักษา              

3.  วัดจากเอกสารประกอบการประชาสัมพันธ์เกี่ยวกับศูนย์การเรียนรู้ผ่านช่องทางต่าง ๆ

ตัวชี้วัดผลลัพธ์

ประเมินจากเอกสารหลักฐานที่เกี่ยวข้อง

                1.  จัดสร้างศูนย์การเรียนรู้ทางธรรมชาติได้ 1 แห่ง
                     ประเมินจากจำนวนศูนย์การเรียนรู้ ไม่น้อยกว่า 1 แห่ง
                2.  รวบรวมและนำสายพันธุ์ต้นพุทธรักษา ไปปลูกภายในศูนย์การเรียนรู้ได้ไม่น้อยกว่า

20 สายพันธุ์

                    ประเมินจากจำนวนสายพันธุ์ของต้นพุทธรักษา
                3. มีกลุ่ม ผู้เข้าร่วมศึกษา ดูงานไม่น้อยกว่า 200 คน/ปี
                    ประเมินจากสมุดเยี่ยมชม ผู้เข้าศึกษาดูงานศูนย์การเรียนรู้
                4. ผู้เข้าร่วมศึกษาดูงานมีความพึงพอใจไม่น้อยกว่าร้อยละ 80
                    ประเมินจากแบบสอบถามผู้เข้าศึกษาดูงานตามที่สำนักงานเขตออกแบบ
                5. มีเครือข่ายที่สามารถขยายพันธุ์ต้นพุทธรักษาไปปลูกในโรงเรียน วัด ชุมชน สถานที่
ราชการ และ เอกชน  ไม่น้อยกว่า 24 แห่ง
                   ประเมินจากจำนวนเครือข่ายที่นำต้นพุทธรักษาปลูกไม่น้อยกว่า 24 แห่ง
              6.  มีการประชาสัมพันธ์เกี่ยวกับศูนย์การเรียนรู้ผ่าน 3 ช่องทาง เช่น เว็บไซต์สำนักงานเขต
หนองแขม  กองกลาง   สำนักปลัดกรุงเทพมหานคร และ Face book สำนักงานเขต
                   ประเมินจากเอกสารหลักฐานการประชาสัมพันธ์ไม่น้อยกว่า 3 ช่องทาง

8. ระยะเวลาดำเนินการ

                   ดำเนินการตั้งแต่เดือนมกราคม 2560 ถึงเดือนกันยายน 2560   

9. ทรัพยากรที่ใช้

                     9.1  พันธุ์ต้นพุทธรักษา จากทุกภาคส่วน  เพื่อนำมาปลูกในศูนย์การเรียนรู้

9.2  ปุ๋ยอินทรีย์ ที่ฝ่ายรักษาความสะอาดและสวนสาธารณะ นำจากเศษกิ่งไม้ ใบไม้ วัชพืช

มาผลิตเป็นปุ๋ยขึ้นเองเพื่อใช้บำรุงรักษาพืชผลในศูนย์การเรียนรู้  รวมถึงน้ำที่ใช้รดต้นไม้จากแหล่งน้ำธรรมชาติ

                    9.3  วิทยากรจาก   ฝ่ายรักษาความสะอาดและสวนสาธารณะ  ฝ่ายพัฒนาชุมชนและสวัสดิการสังคม  สำนักเขตหนองแขม เพื่อให้คำปรึกษา แนะนำ การบรรยายเกี่ยวกับพันธุ์ต้นพุทธรักษาวิธีการ

ปลูก การขยายพันธุ์ รวมถึงการดูแลรักษาพันธุ์ต้นพุทธรักษา กับประชาชนที่สนใจเข้าศึกษาดูงานที่ศูนย์การเรียนรู้อนุรักษ์พันธุ์ต้นพุทธรักษา

 

- 4 -

 

9.4  บุคลากรของฝ่ายรักษาความสะอาดและสวนสาธารณะ สำนักงานหนองแขม   เป็นผู้ดูแลการดำเนินการโครงการ

                   9.5 ข้าราชการและบุคลากรในสังกัดสำนักงานเขตหนองแขม เพื่อทำหน้าที่ประชาสัมพันธ์โครงการฯ  และเชิญชวนประชาชนมาเยี่ยมชมศูนย์การเรียนรู้

                   9.6  วัสดุ อุปกรณ์ เครื่องมือ ในการปลูกและบำรุงรักษา  ของฝ่ายรักษาความสะอาดและ

สวนสาธารณะ

10. หุ้นส่วน

                   10.1  สำนักการระบายน้ำ

                   10.2  ศูนย์บริการฉายรังสีแกรมมาและวิจัยนิวเคลียร์เทคโนโลยี สถาบันวิจัยและพัฒนาและภาควิชารังสีประยุกต์ และไอโอโซโทป คณะวิทยาศาสตร์  มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

                   10.3  กรมพัฒนาที่ดิน

                   10.4  เกษตรอำเภอ

10.5 โรงเรียน วัด ชุมชน สถานที่ราชการ และเอกชน ในพื้นที่เขตหนองแขม

                   10.6  ข้าราชการและบุคลากรของสำนักงานเขตหนองแขม

12. ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ

                   12.1  สร้างแหล่งเรียนรู้ต้นพุทธรักษาตามสายพันธุ์ต่าง ๆ 

12.2  ศูนย์รวบรวมต้นพุทธรักษาในแต่ละสายพันธุ์

                      12.3  อนุรักษ์สายพันธุ์ต้นพุทธรักษา

                    12.4  เพื่อรักษาอัตลักษณ์ของเขตหนองแขมให้คงอยู่ต่อไป

12.5  เพื่อเพิ่มพื้นที่สีเขียวให้กรุงเทพมหานคร

12.6  ปรับระบบนิเวศวิทยาของเขตหนองแขมให้ดีขึ้น

13.  องค์ความรู้

1. ความรู้เรื่องต้นพุทธรักษาในแต่ละสายพันธุ์, วิธีการเพาะพันธุ์, วิธีการปลูก, ดูแลและบำรุงรักษา
2. การปลูกต้นไม้เพื่อเพิ่มพื้นที่สีเขียวให้กับชาวกรุงเทพมหานคร
3. การใช้ประโยชน์จากต้นพุทธรักษาในส่วนต่าง ๆ
4. การนำองค์ความรู้ด้านการมีส่วนจากทุกภาคส่วนของสังคม ทั้งภาครัฐและเอกชนเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืนและส่งเสริมให้ทุกภาคส่วนได้ตระหนักถึงการมีส่วนร่วมในการมีความรับผิดชอบต่อสังคม (Corporate  Social  Responsibility : CSR)

                             ลงชื่อ........................................................ผู้เสนอโครงการ 

                (นายสายชล  จังสมยา)  

                                   หัวหน้าฝ่ายรักษาความสะอาดและสวนสาธารณะ
                                                 สำนักงานเขตหนองแขม

                              ลงชื่อ........................................................ผู้อนุมัติโครงการ 

                                      (นายพานุรักษ์   กลั่นนุรักษ์)  
                                               ผู้อำนวยการเขตหนองแขม